Berbers in het kort
Taal: Tarifit, Rif, Rif Berber, Tamazight
Gesproken door: 1,4 miljoen Marokkanen (2004); 1,7 miljoen wereldwijd (1999) Talen in Marokko In Marokko worden meerdere talen gesproken: de meerderheid spreekt Marokkaans-Arabisch, een grote minderheid spreekt een van de verschillende Berbertalen en daarnaast wordt Frans gesproken. Veel Marokkanen spreken meerdere talen. Het Berbers is (oorspronkelijk) alleen een mondelinge taal, dat geen schrift kent. Voor schriftelijke taaluitingen wordt/werd dus het Marokkaans-Arabisch (met Arabisch schrift) of Frans (Latijns schrift) gebruikt (zie verder). Het Berbers wordt vooral in de bergachtige gebieden gesproken en had in het verleden geen officiële status binnen Marokko. Mede daardoor heeft het een lage status en wordt het, vanuit de stedelijke gebieden, steeds meer verdrongen door het Marokkaans-Arabisch. Anderzijds groeit de status van Berbers: sinds 2002 wordt het onderwezen op scholen en in 2011 werd het als officiële taal in Marokko erkend. Classificering Afro-Aziatische taalfamilie Het Tarifit is een van de vele Berbertalen welke samen een tak van de Afro-Aziatische taalfamilie vormen. De Afro-Aziatische taalfamilie bestaat uit talen die gesproken worden in delen van het Midden-Oosten, de Hoorn van Afrika en Noord-Afrika. Sommige van deze talen behoren tot de oudste ter wereld. Veel van de vroeger zeer invloedrijke talen zijn inmiddels uitgestorven (bv oud-Egyptisch), anderzijds zijn oorspronkelijk kleine dialecten nu uitgegroeid tot belangrijke talen met een groot taalgebied (Arabisch). Ook zijn in de geschiedenis taalgebieden van een bepaalde taal verschoven. Doordat veel afsplitsingen ontstaan zijn voordat er schrift bestond, zijn taalkundige verwantschappen moeilijk te onderzoeken. Een verwantschapskenmerk bestaat erin dat de meeste talen die tot deze familie behoren een vrouwelijke uitgang op -t hebben. De Afro-Aziatische taalfamilie:
Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Afro-Aziatische_talen Berbers Het Berbers bestaat uit verschillende talen welke worden gesproken in 10 landen in Noord-Afrika. Het Berbers is geen taal van een bepaalde etnische groep; sprekers van Berbers komen uit zeer diverse etnische groepen. Het Berbers vormt meer een talige eenheid. Figuur 1: taalgebied verschillende Berbertalen Tarifit
Een van de Berbertalen is het Tarifit, Rif-Berbers of Riffijns. Het Tarifit valt onder de Zeneti-groep onder de Noordelijke Berbertalen, of direct onder de Noordelijke Berbertalen (de indeling verschilt nogal per bron). Het Tarifit wordt voornamelijk gesproken in de Rif-streek, het oostelijke deel van het Rif-gebergte in Noord Marokko. Ook buiten de Rif-regio wordt het Tarifit gesproken: in andere gebieden en steden in (Noordelijk) Marokko, in Algerije en door migratie, in Nederland, België en andere Europese landen. De Noordelijke Berbertalen zijn sterk aan elkaar verwant en verschillen onderling voornamelijk op gebied van fonologie en semantiek, wat wederzijdse verstaanbaarheid tussen sprekers van de verschillende Berbertalen soms lastig maakt (Ennaji, 1985, in: E-Rramdani, 2003). Het Noordelijk Berbers is vooral op het gebied van de woordenschat sterk beïnvloed door het Arabisch. Het Tarifit kent 3 hoofd-dialecten:
Barbaars? Verwarrend! De term Berber(s) is verreweg de meest gebruikte aanduiding van de taal en sprekers van de taal maar wordt door hen zelf als geringschattend ervaren; het woord Berber is verwant aan het Nederlandse 'barbaar'. Berbers sprekende mensen noemen zichzelf ‘Imazighen’, wat 'vrije mensen' betekent. Het Berbers wordt in de eigen taal ‘Amazigh’ (enkelvoud van 'Imazighen') genoemd; het Tarifit in Noordelijk Berbers is ‘Tamaziģt’, de vrouwelijke vorm van ‘Amazigh'. De naam Tamazigt wordt echter ook wel voor het geheel aan Noordelijke Berbertalen gebruikt. Berbers in Nederland De meeste Marokkanen in Nederland en België hebben een Berber-achtergrond. Onder deze groep wordt het Tarifit het meest gesproken. Vanwege het feit dat het Tarifit, zoals alle Berber-talen, behoort tot een geheel andere taalfamilie dan het Nederlands (welke tot de Germaanse taalfamilie behoort), mag verwacht worden dat er grote verschillen in taalvorm (fonologie, morfologie, syntaxis) bestaan. Dat betekent ook dat mensen met een Berber-achtergrond relatief meer moeite zullen hebben met het verwerven van het Nederlands dan een NT2-leerder met een Germaanse-taalachtergrond. Uit onderzoek van Yahya E-Rramdani onder tweetalige Tarifit-Nederlands sprekende kinderen in Nederland bleek dat kinderen in groep 1 gebalanceerd tweetalig waren waarna het Nederlands ging domineren ten koste van het Tarifit. Van deze kinderen sprak 85% Tarifit met hun ouders (E-Rramdani, 2003). Schrift Het Berbers is een orale taal en heeft oorspronkelijk geen schrift. Er werden altijd al wel teksten in Berbers geschreven waarvoor zowel het Arabisch als het Latijnse schrift werden en worden gebruikt. Naast het Arabisch en Latijnse schrift wordt ook het Tifinagh, een schrift afkomstig van de Tuareg (net als Tarifit een subgroep onder de Berbertalen) gebruikt. Dit schrift stamt af van een heel oud, inmiddels uitgestorven, Berbers alfabet. Het Tifinagh is sinds 2003 het officiële Berberse schrift. Het wordt vooral gebruikt voor teksten die verwijzen naar de Berberse identiteit zoals aanduiding van namen en titels. Het Latijnse schrift wordt meestal gebruikt in publicaties in Marokko. Overigens is er veel variatie in schrijfwijze van het Berbers in elk van de drie schriften. Het Tifinagh bestaat uit alleen consonanten. De schrijf-/leesrichting is van links naar rechts (Campbell, 2011). Figuur 2: het traditionele Tifinagh alfabet en enkele schriftelijke uitingen in Berbers. |