Uitleg International Phonetic Alphabet (IPA)
IPA staat voor International Phonetic Alphabet en is een notatiesysteem voor de klanken die in de menselijke spraak voorkomen. Het fonetische alfabet heeft als doel het eenduidig kunnen opschrijven van klanken in de gesproken taal. De gewone spelling levert namelijk geen betrouwbare weergave van de uitspraak (Neijt, 1991). Zo worden de drie /e/’s in het woord december op drie verschillende manieren uitgesproken. Het fonetische schrift heeft voor vrijwel iedere klank in een taal een apart symbool. De symbolen zijn grotendeels gebaseerd op het Latijnse alfabet. De fonetische versie van gesproken taal wordt ook wel transcriptie genoemd. Haakjes […] om een woord heen geven aan dat het fonetisch is geschreven.
In afbeelding 1 is het IPA voor de consonanten (medeklinkers) weergegeven. Deze zijn onderverdeeld in plaats van articulatie en wijze van articulatie. Afbeelding 1: Fonetische tekens voor de consonanten onderverdeeld in plaats en wijze van articulatie.
In afbeelding 2 is het IPA van de vocalen (klinkers) af te lezen. Deze zijn onderverdeeld naar de positie van de tong bij het uitspreken van de klank. De kaart stelt een mond voor van iemand die naar links kijkt. De begrippen front-central-back en close-closemid -openmid-open gaan over de positie van de tong. Een vocaal links in het figuur betekent dat de tong vooraan zit, bij een vocaal rechts in het figuur zit de tong achterin. Verticaal gezien is bij een vocaal hoog in het figuur de tong dicht tegen het gehemelte aan, waardoor de mond bijna dicht is. Bij een vocaal beneden in het figuur is de tong laag in de mond, waardoor de mond ver open staat. Afbeelding 2: Fonetische tekens voor de vocalen onderverdeeld aan de hand van de stand van de tong tijdens het uitspreken.
Aan de hand van afbeelding 1 en 2 is het mogelijk een spraakklank aan een symbool te koppelen. Wanneer je hier niet bekend mee bent kan dit echter moeilijk zijn. In het volgende overzicht staan daarom alle Nederlandse consonanten en vocalen met voorbeelden erbij. Een dubbele punt ( : ) achter een symbool betekent dat het hier om een lange klank gaat. Meerdere symbolen met een slash (/) ertussen betekent dat er meerdere symbolen voor een klank zijn gevonden. Tabel 1: Fonetische tekens voor de consonanten (medeklinkers) Tabel 2: Fonetische tekens voor de vocalen (klinkers)
Tabel 3: Fonetische tekens voor de diftongen (tweeklanken)
Tabel 4: Fonetische tekens voor oneigenlijke tweeklanken
Tabel 5: Fonetische tekens voor klanken die van oorsprong niet-Nederlands zijn of samengesteld uit andere klanken.
Hieronder zijn twee voorbeelden gegeven van een stuk tekst geschreven in fonetische tekens. Deze voorbeelden laten goed zien hoeveel het spellingschrift en het fonetische schrift van elkaar verschillen:
1. U weet natuurlijk ook wel dat u door een rekenmachine op zijn kop te zetten, de cijfers in letters kunt veranderen. Tien letters kunt u krijgen zij het dat de acht en de negen de hoofdletter B en de kleine letter b produceren. y wet natɣ:rlək ok wɛl dɑt y do:r en rekəmaʃinɔə ɔp səŋ kɔp tə zɛttə, də sɛifers ɪn lɛtərs kʌnt vərɑndərə. tin lɛtərs kʌnt y krɛigə zɛi ət dɑt de ɑxt ɛn də neɣə də hofdlɛtər be ɛn də klɛinə lɛtər be produse:rə. 2. Uiteraard zijn er in andere talen klanken die niet voorkomen in het Nederlands. In tabel 6 zijn hier een aantal voorbeelden van gegeven. Wanneer informatie over het fonetische schrift is gevonden is dit te vinden op de pagina van de desbetreffende taal, zie het kopje 'Informatie per taal'.
Tabel 6: Voorbeelden van fonetische tekens in andere talen |