Nederlandse dialecten in het kort
Wanneer men denkt aan meertaligheid, zal dit niet direct worden geassocieerd met een dialect als tweede taal. Toch kan er ook worden gesproken van meertaligheid wanneer iemand naast de standaardtaal een dialect spreekt. Zoals Jacomine Nortier (2009) dit mooi zegt: “Of het nu talen of dialecten zijn, (…) voor de sprekers zijn het echt twee verschillende systemen, die in verschillende situaties en omgevingen, met verschillende gesprekspartners en voor verschillende onderwerpen kunnen worden gebruikt.” Er zijn in Nederland veel dialecten. Een dialect is, net zoals het Standaard Nederlands, een variëteit van het Nederlands. Een absolute misvatting is dus dat de dialecten een ‘versimpeling’ of een variant zouden zijn van het Standaard Nederlands. Integendeel. De dialecten zijn vele jaren ouder dan het Standaard Nederlands en minstens even zo complex.
In Nederland zijn er veel dialecten (zoals op afbeelding 1 te zien is). Op deze pagina zullen het Nedersaksisch, het Limburgs, Het Zeeuws en het Brabantse dialect besproken worden. Er is voor deze vier dialecten gekozen om twee redenen. Allereerst blijkt dat wanneer de Nederlandse dialecten met elkaar vergeleken worden op de fonetische kenmerken, het Limburgs de meest opvallende en het grootste aantal eigen kenmerken heeft. Hierop volgt het Nedersaksische dialect. De tweede reden is dat deze vier streektalen nog relatief ‘levend’ zijn, ze worden redelijk frequent gebruikt in het alledaagse leven. Zo zegt zo’n 60 tot 80 procent van de Twentenaren in het dagelijks leven het Twentse dialect (een variant van het Nedersaksische dialect) te spreken. Afbeelding 1. Dialecten in Nederlands taalgebied.Bron: http://taal.phileon.nl/kaart/hoppenbrouwers.php
Afbeelding 2: Dialectgebruik in NederlandBron: http://taal.phileon.nl/kaart/dialectgebruik.php
1. Het Nedersaksisch
Het Nedersaksisch dialect komt voornamelijk voor in het Noorden en Oosten van het land in de provincies Groningen, Drenthe, Overijssel, Gelderland (de Veluwe en de Achterhoek) en in zuidelijk deel van Friesland (Stellingwerven). Het Nedersaksisch is sinds 1996 een officieel erkende streektaal. Het Nedersaksisch heeft verschillende varianten. Zo zijn er verschillen tussen de Drentse en de Groningse variant van het Nedersaksisch. Op afbeelding 3 staan de varianten van het Nedersaksische dialect overzichtelijk afgebeeld. Afbeelding 3: Varianten van het Nedersaksische dialect
Het gebruik van het Nedersaksisch was tot 2012 sterk aan het afnemen. Er lijkt echter weer een soort opleving bezig te zijn. Zo blijkt dat nu maar liefst 60% van de inwoners in Groningen dialect spreekt (de Groningse variant van het Saksisch). Er worden ook steeds meer culturele activiteiten als cabaret, toneel en tentoonstellingen in musea in het Nedersaksisch georganiseerd. Ook zijn er Nedersaksische kerkdiensten en bibliotheken. In de marketing wordt dialect ook steeds vaker ingezet, zoals bijvoorbeeld in de bekende ‘car glass’ reclame. Uit onderzoek blijkt dat mensen reclames in dialect hoger waarderen dan reclames in ABN. 2 Het Limburgs Zoals de naam al verklapt wordt het Limburgs vooral in de provincie Limburg gesproken, in zowel Belgisch als Nederlands Limburg. Het Limburgse dialect is sinds 1997 erkend als streektaal in Nederland. Afbeelding 4: Regio’s waar het Limburgse dialect wordt gesproken
Net zoals in het Nedersaksisch, zijn er in het Limburgse dialect veel varianten aanwezig. Het Limburgs is een zeer levende streektaal, zo’n 75% van de inwoners van Limburg zegt het Limburgs dialect te spreken. Het verschil met andere dialecten in Nederland, is dat het Limburgs geen lage sociale status heeft. Bovendien heeft het een sterke sociale en culturele positie. 3 Het Zeeuws Zeeuws is een verzamelnaam voor de dialecten die worden gesproken in het Zuid-Westen van Nederland, voornamelijk in de provincie Zeeland. In Zeeuws-Vlaanderen worden in grote lijnen drie dialecten onderscheiden: West-Zeeuws-Vlaams, Land van Axels en het Oost-Vlaams. De dialecten verschillen onderling veel van elkaar. Afbeelding 5: Regio's waar het Zeeuwse dialect wordt gesproken
4 Het Brabants Het Brabants wordt, zoals de naam al zegt, gesproken in de Nederlandse provincie Noord-Brabant en in de Belgische provincies Antwerpen, Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen. In Nederland werd in 2005 een enquête verricht onder Brabanders en daaruit bleek dat 72,1% dialect spreekt (Giesbers, 2008). Afbeelding 6: Regio's waar het Brabantse dialect wordt gesproken.
|