Verwerving
Fonologie
Onderstaande tabel geeft de verwervingsvolgorde van de consonanten weer. Tabel 3: de Hebreeuwse consonanten Bij de verwerving van de consonanten komt substitutie voor. Een fricatief wordt een korte klank, een affricatief wordt een fricatief, een laterale klank wordt een glijklank, stemhebbend wordt stemloos en een dorsale klank wordt een alveolair. De substitutie komt voor tijdens de segmentale ontwikkeling, terwijl deletie voornamelijk voorkomt tijdens de prosodische ontwikkeling.
De verwervingsvolgorde van de vocalen is als volgt: /a/ -> /u/, /i/ -> /o/, /e/. Oftewel, eerst de lage vocalen, gevolgd door de hoge vocalen en als laatst de midden vocalen. Substitutie van vocalen komt zelden voor, maar in een aantal gevallen vindt er substitutie van de /a/ plaats. Opvallend is dat de volgorde van verwerving, zowel van de consonanten als de vocalen, niet volledig te herleiden is in de frequentie van de verschillende klanken. Syllabestructuur Het Hebreeuws is een taal waarin voornamelijk woorden met een lengte van één tot vier syllabes voorkomen. De meeste woorden bestaan uit twee (47%) en drie syllabes (35%), woorden die langer zijn dan drie syllabes komen minder vaak voor (13%). Monosyllabische woorden komen zelden voor (5%). De verwerving van een prosodisch woord verloopt in vier fases:
Tabel 4: Fases bij het woord nešiká (kus). Tabel 5: Fases bij het woord lemáta (omhoog)
Wanneer een kind een nieuwe syllabe leert, leert hij eerst de nucleus, dan de onset en tenslotte de coda.
Syllabestructuur – onset De syllabestructuur CV (47%) en CVC (40%) komen frequent voor in het Hebreeuws. Syllabes met een complexe onset CCV(C) komen zelden voor (4%). 88% van de syllabes in het Hebreeuws hebben een simpele onset, 9% van de syllabes heeft geen onset en 4% heeft een complexe onset. De eerste syllabe die geproduceerd wordt door normaal ontwikkelende kinderen is een syllabe met de CV structuur. In de verschillende fases die een kind doorloopt bij de verwerving van de onset, komen vereenvoudigingsprocessen voor. Deze processen zijn onset deletie en komt voor in de vroege fase. De fase die hierop volgt is de onset kopie, hierbij wordt de initiale onset gelijk aan de onset in de daaropvolgende syllabe. De fases van verwerving van eenvoudige onset is in onderstaande tabel weergegeven met een voorbeeld. Tabel 6: Voorbeeld verwerving onset De complexe onsets worden laat verworven. Rond de leeftijd van 4;0 worden 85% van de complexe onsets correct geproduceerd. Ook bij de verwerving van de complexe onsets komen vereenvoudigingprocessen voor. De eerste twee fases komen overeen met de twee fases van de eenvoudige onset: onset deletie en onset kopie. In de verwerving van complexe coda’s worden deze eerste twee fases sneller doorlopen. De derde fase is de fase van de clusterreductie. Hierbij wordt één van de consonanten van een consonantcluster geproduceerd. Wanneer het kind probeert om de consonantcluster te produceren, worden er wel twee consonanten geproduceerd, maar niet in een cluster. Er komen drie vereenvoudigingprocessen voor.
De laatste fase is de fase waarbij de complexe coda juist geproduceerd wordt. De fases van verwerving van complexe onset is in onderstaande tabel weergegeven met een voorbeeld. Tabel 7: Voorbeeld verwerving complexe onset* *NB. de drie categorieën +V (toevoegen vocaal), C samen (samenvoegen van twee consonanten) en verplaatsen (van klanken) vallen onder fase 4: poging tot productie van beide consonanten.
Syllabestructuur – coda 44% van de syllabes in het Hebreeuws hebben een eenvoudige coda, 1% een complexe coda en 55% van de syllabes in het Hebreeuws hebben geen coda. Omdat de coda in een syllabe vaker afwezig (55%) dan aanwezig (45%) is, is de verwerving van coda’s ingewikkeld. Finale coda’s worden eerder verworven dan mediale coda’s. Er worden verschillende fases onderscheiden. In de eerste fase worden vrijwel alle coda’s weggelaten. In de tweede fase wordt de finale coda correct geproduceerd, wanneer deze beklemtoond is, in de derde fase worden alle finale coda’s correct geproduceerd, in de vierde fase wordt de mediale coda correct geproduceerd wanneer er sprake is van penultimate stress (klemtoon op de één-na-laatste syllabe) in de laatste fase worden alle coda’s correct geproduceerd. De fases van verwerving van de coda’s is in onderstaande tabel weergegeven met een voorbeeld. Tabel 8: Voorbeeld verwerving coda |