Syntaxis
Woordvolgorde
De woordvolgorde in het Fries komt voor het grootste deel overeen met de woordvolgorde in het Nederlands. Neem de zinnen Martsje kaepet dat boek en ‘Martsje kooptdat boek’. In beide zinnen staat het werkwoord op de tweede plaats. Dit is de persoonsvorm. Aan het begin van de zin is maar plaats voor één werkwoord, dus eventuele extra werkwoorden krijgen, net als in het Nederlands, een plaats achterin de zin: hy hat har rinnen sjoen, ‘hij heeft haar zien lopen’. Het verschil is dat in het Fries de werkwoorden achteraan (rinnen sjoen) precies andersom staan dan die in het Nederlands (‘zien lopen’). In bijzinnen staan alle werkwoorden, dus ook de persoonsvorm, achteraan de zin. Ook dit geldt voor zowel het Fries als het Nederlands. Het verschil is dat in het Fries de persoonsvorm altijd helemaal achteraan staat, terwijl het in het Nederlands (meestal) vooraan de groep van werkwoorden staat. Vergelijk bijvoorbeeld: ... dat ik him komme litte wolle soe met ‘... dat ik hem zou willen laten komen’. De werkwoorden ‘hebben’ en ‘zijn’ gaan samen met een voltooid deelwoord (‘ik heb hem gehoord’). In het Fries gebeurt dit op dezelfde manier (ik haw him heard). Als er nóg een werkwoord in de zin staat, wordt in het Nederlands niet het voltooid deelwoord, maar het infinitief gebruikt (‘ik heb hem horen zingen’). In het Fries wordt in dat geval meestal wel nog steeds het voltooid deelwoord gebruikt (ik haw him sjongen heard). Voorzetsels: een voorzetsel met nog één of meerdere woorden erachter wordt een ‘voorzetselgroep’ genoemd. Voorzetselgroepen komen zowel in het Nederlands als in het Fries voor. Neem bijvoorbeeld de zinnen ik hâld net fan praten en ‘ik houd niet van praten’. De voorzetselgroepen zijn fan praten en ‘van praten’. In het Fries is het mogelijk om het woord achter het voorzetsel (praten) helmaal vooraan de zin te zetten. Het voorzetsel (fan) blijft dan alleen achter achteraan de zin: praten hâld ik net fan. Hierdoor krijgt het woord praten meer nadruk. In het Nederlands is deze constructie niet mogelijk. |