Oeigoers (Uyghur) in het kort
Taalfamilie en dialecten
Het Oeigoers (ook wel geschreven als Uyghur, Uighur, of Uygur) is een taal die valt onder de taalfamilie van Turkse talen, specifiek onder de Karluk tak. Het wordt gesproken door ongeveer 10.100.000 mensen in voornamelijk het zuidoosten van Kazachstan en noordwesten van China (Ethnologue, N.D.). Dit gebied staat beter bekend als de Xinjiang Uyghyr Autonome Regio. Ook is de taal her en der verspreid langs de Mongolische grens, Kyrgyzstan, en Oezbekistan. Het Oeigoers wordt vaak ingedeeld in twee hoofdtalen en meerdere dialecten. In het gebied Xinjiang wordt voornamelijk standaard Xinjiang Oeigoers gesproken, en in en rond Kazachstan wordt Standaard Sovjet Oeigoers gesproken. Daarnaast bestaat het Oeigoers uit een groot aantal dialecten, maar over het algemeen onderscheid men vijf grote soorten: het Centraal Oeigoers, Zuid Oeigoers, Lopnur, Akto Turkmen, en Dolan. Het centraal Oeigoers is de meest gesproken variant, ongeveer 90% van de Oeigoers-sprekers behoort tot dit dialect. Door de grote verspreiding van het taalgebied zijn er invloeden te vinden van onder andere het Mongools, Perzisch, Mandarijn, en omliggende minderheidstalen. Ondanks het grote aantal dialecten, zijn sprekers van de verschillende varianten van het Oeigoers doorgaans in staat elkaar te verstaan. Omdat het Centraal Oeigoers het grootste dialect is zal de informatie op deze website voornamelijk hierover gaan. Schrift De twee hoofdtalen zijn voornamelijk te onderscheiden in hun alfabet (Omniglot, N.D.). Het Standaard Xinjiang Oeigoers gebruikt een alfabet gebaseerd op het Arabisch (UEY), en het Standaard Sovjet Uyghyr gebruikt een alfabet gebaseerd op het Cyrillisch (USY). Naast deze twee alfabetten die in gebruik zijn, zijn er ook twee alfabetten gebaseerd op het latijn: het Uyghur New Script (UYY) en het Uyghur Latin Yéziq (UYL). Het UYY werd voornamelijk gebruikt in China tussen de jaren 60 en 80, maar wordt tegenwoordig niet veel meer in gebruik genomen. Het UYL is ontstaan tussen 2001 en 2008, om als ware als ‘hulp alfabet’ te dienen voor mensen die geen kennis hebben van het UEY en het USY. Oppressie Wat niet per se een talig aspect is, maar alsnog wel van groot belang, is de huidige situatie waarin de Oeigoeren zich op dit moment in bevinden. Tegen het einde van 2018 kwamen de Oeigoeren regelmatig in het nieuws door de oppressie die plaats vind in de Xinjiang regio door de Chinese overheid. Oeigoeren worden ingezet in door de Chinese overheid gelabelde ‘heropvoedingskampen’ waar zij moeten werken, Islamitische tradities worden afgeleerd, en de Oeigoeren worden getraind de convergeren naar de overheersende Chinese cultuur. Wat er precies in deze kampen gebeurd, is nog onduidelijk. De onderdrukking van de Oeigoeren heeft wel als gevolg dat het Oeigoers niet door alle bevolkingsgroepen als gewenste taal wordt gezien. Waar vroeger veelal onderwijs werd gegeven in het Oeigoers met Mandarijn slechts als vak, zijn deze rollen tegenwoordig omgedraaid (Houthuijs, 2018; Moes, 2018; Volkskrant Redactie, 2018). |