Morfologie
Het Somalisch is een agglutinatieve taal. Agglutinatie is een morfologisch verschijnsel waarbij affixen zoals bijvoorbeeld achtervoegsels aan een woord worden toegevoegd. Deze toevoeging specificeert de betekenis van het woord.
Morfologie zelfstandig naamwoorden In het Somalisch worden de nominale categorieën vervoegd voor geslacht (1), getal (2) en naamval (3).(1) Geslacht: geslacht wordt in het Somalisch weergegeven door het bepaalde lidwoord. Zonder bepaald lidwoord is het geslacht van een zelfstandig naamwoord dan ook niet duidelijk. Veel zelfstandige naamwoorden vertonen geslacht- polariteit. Dit betekent dat het geslacht verschillend kan zijn in het meervoud en enkelvoud. Bijvoorbeeld buug-ga(het boek) is mannelijk in het enkelvoud maar buugag-ta (de boeken) is vrouwelijk.(2) Getal: naamwoorden kunnen hun meervoud op drie manieren weergeven, waarvan één reduplicatie is. Reduplicatie is een morfofonologisch proces waarbij de stam of een deel van een woord wordt herhaald.(3) Naamval: het Somalisch kent vier naamvallen, de absolute, nominatieve, genitieve en de vocatieve naamval. De absolute naamval is de basisvorm van een zelfstandig naamwoord. Het lidwoord bevat dan de -a. De nominatieve naamval is voor de subject van een zin. De nominatieve naamval wordt weergegeven met de -u. Als de zin meerdere zelfstandig naamwoorden als subject heeft dan wordt alleen het lidwoord van het laatste zelfstandig naamwoord weergegeven met een –u, zoals te zien bij onderstaande voorbeelden. De genitieve naamval wordt in het algemeen aangeduid door middel van verandering van toon, maar sommige vrouwelijke zelfstandige naamwoorden krijgen de volgende suffixen: -eed, -aad- of –od. Welke van deze drie is afhankelijk van de laatste medeklinker. Voorbeelden van deze naamvallen worden in onderstaande tabel gegeven. De vierde en laatste naamval die het Somalisch kent is de vocatieve naamval. De vocatief wordt gebruikt als iemand of iets wordt aangesproken. De vocatieve naamval wordt aangegeven door middel van verandering van toon of met een aantal achtervoegsels.
Morfologie werkwoorden
In de tabel hieronder wordt de morfologie weergegeven voor het Somalische werkwoord keen dat “brengen” betekent. De uitgangen van de tegenwoordige tijd, voltooid tegenwoordige tijd, verleden tijd en toekomende tijd zijn in de tabel terug te vinden. De voltooid tegenwoordige tijd wordt gevormd met het achtervoegsel –ay of –na (afhankelijk van het dialect) samen met de uitgangen van de tegenwoordige tijd. De toekomende tijd wordt aangegeven met het infinitief van een werkwoord samen met de tegenwoordige tijd van het werkwoord doon (to want). Morfologie lidwoorden
Het Somalisch kent alleen bepaalde lidwoorden. De lidwoorden kunnen zowel vrouwelijk als mannelijk zijn, dit wordt aangegeven met een suffix. Onbepaaldheid wordt in het Somalisch uitgedrukt door een zelfstandig naamwoord zonder suffix. Mogelijke fouten bij NT2-leerders Verwacht wordt dat Somalische NT2-leerders veel moeite zullen hebben met het onbepaalde lidwoord in het Nederlands, omdat het Somalisch hier geen lidwoord voor heeft. Somalische sprekers die het Nederlands leren zouden –an of –san achter Nederlandse bijvoeglijke naamwoorden kunnen plakken. In het Engels zijn van deze fouten ook voorbeelden. Somalische sprekers van het Engels zeggen bijvoorbeeld small-an in plaats van small. Morfologie voorzetselsHet Somalisch heeft slechts vier voorzetsels, en deze hebben dan ook meerdere betekenissen. In het Somalisch worden voorzetsels voor het werkwoord geplakt. Hieronder de vier Somalische voorzetsels met betekenissen:- Ka (uit, van, over)- Ku (in, op, met, door middel van)- La (samen met, in het gezelschap van)- U (naar, voor, namens) Mogelijke fouten bij NT2-leerders Verwacht wordt dat Somalische NT2-leerders veel moeite zullen hebben met de Nederlandse voorzetsels. Het Nederlands kent namelijk veel meer verschillende vormen voorzetsels en daarnaast komen in het Nederlands voorzetsels voor zelfstandige naamwoorden en niet voor werkwoorden zoals in het Somalisch. |