Morfologie
Het Maleis is een agglutinerende taal. Dat betekent dat er een duidelijke één-op-één relatie is tussen het morfeem en de functie daarvan. Flexie wordt uitgedrukt door middel van een affix. Maleis heeft zeven manieren voor woordformatie:- Toevoeging- Reduplicatie- Samenstelling, samengesteld woord- Porte-manteauwoord (woord gevormd door het samenvoegen van twee woorden)- Verkorting- Acroniem (letterwoord)- LeenwoordAl deze manieren kunnen gecombineerd worden.
Toevoeging Toevoeging is het proces waarbij een basis kan worden gelegd met een of meer affixen. Dit is van de methoden de meest voorkomende en meest gebruikte methode. De verschillende affixen zijn: prefixen (voorvoegsels), suffixen (achtervoegsels), infixen (tussenvoegsels) en circumfixen (combinatie van een prefix en een suffix).Bij woorden in het Maleis kunnen er ook clitics en partikels worden toegevoegd. Ze verschillen van affixen vanwege hun positie en hun functie. Een woord met een clitic of een partikel kan geen affix krijgen maar een woord met (een) affix(en) kan wel een clitic of een partikel krijgen. Maleis heeft twee proclitics, vier enclitics en drie partikels die aan een woord kunnen worden gekoppeld. Allereerst zal de tabel van de clitics beschreven worden. Tabel 4: De verschillende clitics in het Maleis Tabel 5: De verschillende partikels in het Maleis
Prefixen
De meest voorkomende prefixen in het Maleis zijn: di, ter, ber, per, se, sese, juru, ke, me_N en pe_N. Op me_N en pe_N na, kun je de voorvoegsels voor het zelfstandig naamwoord plakken. Voor me_N en pe_N gelden andere regels. Deze worden hieronder uitgelegd. Tabel 6: De verschillende prefixen in het Maleis Deze regels gelden ook voor het voorvoegsel pe_N.
Suffixen De toevoeging van suffixen zorgt niet voor morfografemische veranderingen. Suffixen worden geplaatst na de stam van het woord.De suffixen in het Maleis zijn:1. an, wan, wati, man, is, isma2. i, kan3. mu, ku, kau, nya4. lah, kahAls je een woord in het Maleis schrijft en er moet meer dan één suffix aan het woord worden toegevoegd, dan begin je altijd met een suffix van nummer 1 en zo ga je verder naar beneden.Een uitzondering hierop is nummer twee, deze kunnen wel samen toegevoegd worden. Een voorbeeld is:Baharu = nieuwdi + baharu + i + kan + nya + kahè dibahuruikannyakah = het wordt vernieuwd (per onderwerp) Infixen Er zijn drie tussenvoegsels in het Maleis, -el-, -em- en –er-.Voorbeelden:Getar + el à geletar (beven)Gilang + em à gemilang (zijn zeer mooi)Gigis + er à gerigis (zijn zeer ongelijk)Deze drie tussenvoegsels zijn niet productief en alleen voor een klein aantal woordvormen. Circumfixen Circumfixen zijn discontinue combinaties van pre- en suffixen. De meest voorkomende circumfix is ke_an. Een voorbeeld met deze circumfix is: ke + banyak + an àkebanyakan (meerderheid). Hieronder volgen een aantal verschillende tabellen waarin de verschillende affixen nogmaals naar voren komen maar dan of ze bij een zelfstandig naamwoord, werkwoord of een bijvoeglijk naamwoord horen. Tabel 7: Affixen voor zelfstandige naamwoorden Tabel 8: Affixen voor werkwoorden
Tabel 9: Affixen voor bijvoeglijke naamwoorden
Samenstelling, samengesteld woord
In het Maleis kunnen nieuwe woorden worden gevormd door het samenvoegen van twee of meer stamwoorden. Als samengestelde woorden vrij voorkomen in een zin, dan worden zij meestal afzonderlijk geschreven. Samengestelde woorden worden alleen aan elkaar geschreven als ze gebonden zijn met een circumfix of wanneer ze worden beschouwd als een vast woord. Voorbeelden: Tabel 10: Samenstellingen Reduplicatie
Reduplicatie is het proces waarbij de basis of een deel van de basis wordt herhaald. In het Maleis zijn er vier soorten van reduplicatie:- Volledige reduplicatie- Gedeeltelijke reduplicatie- Ritmische reduplicatie- Reduplicatie van betekenisVolledige reduplicatie betekent dat het woord volledig wordt verdubbeld. Buku is boek en buku-buku zijn boeken.Gedeeltelijke reduplicatie herhaalt alleen de eerste medeklinker van het woord, zoals dedaun is bladeren, dit komt van het woord daun wat blad betekent. De woorden zijn meestal niet gescheiden en worden gezien als één enkel woord.Ritmische reduplicatie herhaalt het gehele woord, maar één of meer fonemen zijn veranderd. Gerak is bijvoorbeeld beweging en gerak-gerik is beweging, bij deze reduplicatie verandert de klinker. Het kan ook met het veranderen van een medeklinker, kuih is cake en kuih-muih is variatie van cakes. Reduplicatie wordt gebruikt voor expressie van verschillende grammaticale functies (zoals verbale aspecten) en het is deel van een aantal complexe morfologische modellen. Reduplicatie van zelfstandige naamwoorden en voornaamwoorden kunnen tenminste drie betekenissen uitdrukken:- Diversiteit of niet-exhaustieve pluraliteit- Begripsmatige gelijkenis- Pragmatische accentueringReduplicatie van bijvoeglijk naamwoorden kan verschillende dingen uitdrukken:- Met gebruik van bijwoorden- Pluraliteit van het overeenkomstige zelfstandig naamwoordReduplicatie van werkwoorden kan ook verschillende dingen uitdrukken:Eenvoudige reduplicatie:- Pragmatische accentueringReduplicatie met meN- prefixatie, afhankelijk van de positie van het prefix meN-:- Herhaling of voortzetting van de actie- Wisselwerking/Interactie Persoonlijke voornaamwoorden Persoonlijke voornaamwoorden zijn geen apart deel van een uiting, maar een subset van een zelfstandig naamwoord. Ze worden vaak weggelaten en er zijn veel manieren om u te zeggen. Tabel 11: De verschillende persoonlijke voornaamwoorden in het Maleis Bezittelijke voornaamwoorden
De voornaamwoorden aku, kamu en engkau hebben korte bezittelijke enclitic vormen. Alle anderen behouden hun volledige vormen net als andere zelfstandige naamwoorden.Bezittelijke vormen voor tafel: Tabel 12: Bezittelijke vormen voor het woord tafel Aanwijzende voornaamwoorden
Er zijn twee aanwijzende voornaamwoorden in het Maleis, ini en itu. Ini betekent dit, deze en itu betekent dat, deze. Ini wordt gebruikt bij zelfstandige naamwoorden die dichter bij de spreker staan en itu bij zelfstandige naamwoorden die verder van de spreker vandaan staan. Daarnaast wordt er geen verschil gemaakt tussen enkelvoud en meervoud, echter wordt meervoud wel vaak aangegeven door duplicatie van het zelfstandig naamwoord gevolgd door het voornaamwoord. Tabel 13: De verschillende aanwijzende voornaamwoorden in het Maleis Het woord yang wordt vaak voor een aanwijzend voornaamwoord geplaatst om de nadruk en een gevoel van zekerheid aan te geven, met name bij het maken van referenties of vragen over iets/iemand.
Tabel 14: Aanwijzende voornaamwoorden met yang Het Maleis maakt geen gebruik van grammaticaal geslacht. Er zijn maar een paar woorden die natuurlijk geslacht gebruiken. Voor hij/zij en hem/haar wordt hetzelfde woord gebruikt. Tevens is er geen grammaticaal meervoud in het Maleis. Orang betekent persoon, maar ook mensen. Werkwoorden worden niet verbogen voor persoon, nummer en ze worden niet gemarkeerd voor tijd. Tijd wordt aangegeven door tijdsbijwoorden, bijvoorbeeld gisteren of door andere tijdsindicatoren, bijvoorbeeld sudah (reeds) en belum (nog niet). Aan de andere kant is er een complex systeem van werkwoord affixen om nuances van betekenis te maken en om spraak of opzettelijke en onopzettelijke stemmingen aan te duiden.
Bijvoeglijke naamwoorden Er zijn geen grammaticale bijvoeglijke naamwoorden in het Maleis. Hiervoor worden intransitieve werkwoorden gebruikt. Ontkenning Er zijn vier woorden die ontkenning aangeven in het Maleis, tidak, bukan, jangan en belum.Tidak (niet), vaak afgekort tot tak. Deze wordt gebruikt voor ontkenning van werkwoorden en bijvoeglijk naamwoorden.Bukan (zijn/is niet) wordt gebruikt voor de ontkenning van een zelfstandig naamwoord.Jangan (doe niet!) wordt gebruikt voor ontkenningseisen of adviseren tegen bepaalde acties.Belum wordt gebruikt als iets nog niet is bereikt of ervaren. Belum wordt gebruikt als negatief antwoord op een vraag.In het Maleis zijn er veel verschillende woordformaties. Voor tweedetaalleerders van het Nederlands zal het dus minder moeilijk zijn om Nederlands te leren, omdat hierin weinig woordformaties zijn.Het Nederlands heeft meer persoonlijke voornaamwoorden wat tot moeilijkheden kan leiden. Dit geldt ook voor de bezittelijke en aanwijzende voornaamwoorden en de bijvoeglijke naamwoorden. |