Morfologie
Naamwoorden
In de Amhaarse taal worden affixen aan naamwoorden toegevoegd om het geslacht, het getal, de bepaaldheid, de naamval en het direct object te bepalen. Er bestaat dan ook een onderscheid tussen mannelijke en vrouwelijke naamwoorden. Dit wordt weergegeven door achter een vrouwelijk naamwoord een –t te plaatsen. Dit gebeurt alleen bij bepaalde patronen, zoals bijvoorbeeld naamwoorden die eindigen met –awi, en bij geïsoleerde naamwoorden. Voor naamwoorden voor mensen is er zowel een mannelijk (wänd) als een vrouwelijk (set) voorzetsel, voor dieren zijn deze voorzetsels wänd, awra en täbat voor mannelijke dieren en anest of set voor vrouwelijke dieren. Verder wordt het vrouwelijke geslacht ook gebruikt om verkleinwoorden aan te geven. Het meervoud van naamwoorden wordt gevormd door het suffix –očč, zoals bij het woord voor huis: bet (huis) en bet-očč (huizen). Wanneer een naamwoord eindigt met een klinker, wordt of de laatste klinker van het naamwoord weggelaten, of het suffix verandert in -wočč (voor naamwoorden die eindigen met –a, -u of –o) of -yočč (voor naamwoorden die eindigen met –i of –e). Dit is te zien in de volgende voorbeelden: wәšša (hond) – wәšš-očč (honden) käbäro (trommel) – käbäro-wočč (trommels) mәssale (spreekwoord) mәssale-wočč (spreekwoorden) Bij een klein aantal onregelmatige naamwoorden, zoals leenwoorden uit andere talen, worden andere regels toegepast. Hierbij wordt of gebruik gemaakt van de suffixen –an of –at, of er is sprake van klinkerverandering. Lidwoorden In tegenstelling tot het Nederlands wordt er in het Amhaars geen gebruik gemaakt van lidwoorden. Voornaamwoorden Het Amhaars is een PRO-drop taal. Het persoonlijk voornaamwoord kan dus weggelaten worden in een niet-verplichte context. In het Amhaars kun je dan zeggen: 'loopt op straat' en dan is aan de vervoeging van het werkwoord te zien of het om een 1e, 2e of 3e persoon gaat en of het om enkelvoud of meervoud gaat. Ook kunnen de voornaamwoorden weergegeven worden als losse woorden, zoals persoonlijk voornaamwoorden, maar ook als suffix aan een werkwoord. De vorm van deze voornaamwoorden wordt bepaald door de persoon en het getal van het werkwoord, maar ook door de laatste klinker van het werkwoord, waardoor er vele vormen zijn. In het Amhaars bestaat een extra vorm voor de voornaamwoorden, waarmee respect aangeduid wordt. Deze vorm bestaat in de 3e persoon enkelvoud en meervoud. Verder worden bezittelijke voornaamwoorden weergeven als suffix aan een naamwoord. Werkwoorden Het Amhaars maakt gebruik van een koppelwerkwoord. Dit is een verbuiging van het werkwoord zijn. Het koppelwerkwoord wordt geplaatst aan het eind van de zin. Om negatie aan te geven wordt een andere vorm van het koppelwerkwoord gebruikt. De werkwoordsvorming van het Amhaars is erg complex. Zo bestaan er drie klassen werkwoorden: de biradicalen, de triradicalen en de quadriradicalen (werkwoorden die als basis twee, drie of vier medeklinkers hebben). Binnen deze klassen werkwoorden bestaan vele typen werkwoorden, waarbij de werkwoorden onder andere ingedeeld worden naar beginletter van het werkwoord. Bij al deze klassen zijn er verschillende regels voor de werkwoordsvervoeging. De werkwoorden worden vervoegd door prefixen en suffixen toe te voegen aan de stam van het werkwoord. Bij deze vervoeging is sprake van congruentie met het onderwerp van de zin. Hierbij zijn persoon, geslacht, getal, naamval en aspect van belang. Ook wordt er gekeken naar de verschillende klinkers aan het eind van de stam. Een voorbeeld van één van de mogelijke vervoegingen is hieronder te zien. 1 ev säbbär-ku ‘I broke’ 1 mv säbbär -n ‘we broke’ 2 ev mnl säbbär- h ‘you broke’ 2 mv säbbär -aččïhu ‘you broke’ 2 ev vrwl säbbär- š ‘you broke’ 2 mv säbbär -aččïhu ‘you broke’ 3 ev mnl säbbär- ä ‘he broke’ 3 mv säbbär- u ‘they broke’ 3 ev vrwl säbbär- äčč ‘she broke’ 3 mv säbbär- u ‘they broke’ 1 ev ï-säbr ‘I break’ 1 mv ï-n-säbr- ‘we break’ 2 ev mnl tï-säbr- ‘you break’ 2 mv tï-säbr-u ‘you break’ 2 ev vrwl tï-säbr-i ‘you break’ 2 mv tï-säbr-u ‘you break’ 3 ev mnl yï-säbr ‘he breaks’ 3 mv yï-säbr-u ‘they break’ 3 ev vrwl yï-säbr- ‘she breaks’ 3 mv yï-säbr-u ‘they break’ |