Litouws in het kort
Het Litouws behoort samen met het Lets en het uitgestorven Oud-Pruisisch tot de Baltische tak van de Indo-Europese talen.
Litouws wordt door ongeveer drie miljoen mensen gesproken in Litouwen en ongeveer door een half miljoen mensen elders in de wereld (situatie in 2005). Het Litouws is de oudste levende Indo-Europese taal. Daarnaast is de taal nog het meest verwant aan het Proto-Indo-Europees: de 'oertaal' waar de Indo-Europese talen uit geëvolueerd zijn. Ook heeft het Litouws veel overeenkomsten met het Sanskriet. Het Litouws heeft veel invloeden uit het Russisch. Litouwen is tijdens de Sovjetoverheersing vanaf de jaren '40 van de vorige eeuw tweetalig geweest met Russisch als officiële taal. Het onderwijs werd in het Russisch gegeven en ook op vele instituten was het Russisch de officiële spreek- en schrijftaal. Vanaf 1988 is het Litouws weer de officiële voertaal. Momenteel is het Litouws voor de meeste inwoners van Litouwen weer de eerste taal. Twee andere talen die veel gesproken worden in Litouwen zijn het Russisch en het Pools. Veel mensen zijn twee- of drietalig, waarbij talen in verschillende gradaties beheerst worden. Er wordt bijvoorbeeld Po Prostu, letterlijk vertaald: simpele taal, gesproken. In 1990 is in Litouwen een Taalzuiveringscommissie opgericht met als doel het Litouws te beschermen tegen invloeden uit andere talen, om zo de archaïsche vorm te bewaren. Deze commissie boekt wisselend succes. Urnikytė & Snel (1999) geven als voorbeeld dat bizniz (business) succesvol is vervangen door verslas, maar dat printeris (printer) printeris blijft, ondanks het door de taalzuiveringscommissie voorgestelde spausdintuvas (afdrukker). Dialecten Grof gezegd worden er twee dialecten onderscheiden in het Litouws: Hoogland (Aukštaičių) en Laagland (Žemaičių) Litouws. De hoogland-variant vormt de basis voor het standaard Litouws. |